Kredytowanie działalności gospodarczej.

Działalność banku komercyjnego jest prowadzona w warunkach ryzyka gospodarczego, zapewniając przy tym bezpieczeństwo przyjmowanym wkładom i udzielanym kredytom. Z tego powodu pełnią w gospodarce rynkowej rolę wyspecjalizowanych pośredników finansowych.¹

Kredyty gospodarcze są udzielane przedsiębiorcom – osobom fizycznym, osobom prawnym i jednostkom organizacyjnym nie posiadającym osobowości prawnej, utworzonym zgodnie z przepisami prawa, jeżeli ich przedmiot działania obejmuje prowadzenie działalności gospodarczej, którą stanowi: działalność wytwórcza, budowlana, handlowa lub usługowa prowadzona w celach zarobkowych na rachunek podmiotu prowadzącego taką działalność.

Udzielając kredytu, czy to przedsiębiorcy czy też osobie fizycznej, bank musi myśleć przede wszystkim o zadowalającym zakończeniu transakcji i terminowym dopływie spłat kredytu, a także zadać sobie pytanie, czy cel kredytowania zabezpiecza jego spłatę. Polskie prawo bankowe uzależnia przyznanie kredytu od zdolności kredytowej kredytobiorcy, rozumianej jako zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w umownych terminach. Zdolność kredytowa nie może być przedmiotem negocjacji, a jej oceny dokonuje samodzielnie bank.

Podstawą udzielenia kredytu jest wniosek kredytowy, który powinien określać istotne elementy umowy kredytowej. Wniosek zawiera ekonomiczne uzasadnienie rodzaju i kwoty potrzebnego kredytu oraz okresu jego trwania i ewentualnych rat spłaty. Najczęściej przyjmuje się, że wniosek powinien zawierać niżej wymienione dane:²

1. Charakterystykę potencjalnego kredytobiorcy:

• Kim jest wnioskodawca ( nazwa firmy, adres firmy, rodzaj działalności prowadzonej przez firmę, cele i misja firmy )

• Historia działalności firmy ( gdzie i kiedy powstała oraz profil działalności )

• Zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej oraz pełny numer REGON

• Status prawny firmy potwierdzony stosownym dokumentem np. umową spółki, wyciągiem z rejestru handlowego

• Główni udziałowcy spółki oraz podstawowe o nich informacje ( nazwisko i imię, wiek, wykształcenie, doświadczenie zawodowe )

• Własność obiektów wykorzystywanych do prowadzenia działalności gospodarczej wraz z dokumentacją potwierdzającą tytuły własności, wyciąg z księgi wieczystej, umowa dzierżawy

• Informacja o zadłużeniu firmy z tytułu kredytów i pożyczek

• Zaświadczenie banku prowadzącego rachunek bieżący firmy o wysokości obrotów na rachunku oraz opinię banku o terminowości spłaty zaciągniętych kredytów

2. Kwota i waluta wnioskowanego kredytu

3. Przeznaczenie kredytu z ewentualnym potwierdzeniem zawartymi kontraktami

4. Wnioskowany okres kredytowania, okres karencji i terminy spłaty

5. Proponowane zabezpieczenie kredytu.

Przedsiębiorca

Przedsiębiorca ubiegający się o kredyt dołącza do wniosku określone dokumenty – w zależności od rodzaju kredytu i wnioskowanej kwoty oraz sposobu prowadzenie przez wnioskodawcę sprawozdawczości finansowej i sposobu rozliczania się z podatku z Urzędem Skarbowym.

Załączniki do wniosku kredytowego można podzielić na dwa typy. Pierwszy z nich charakteryzuje aktualny stan firmy, drugi prezentuje przedsięwzięcie i sytuację firmy po jego zrealizowaniu.

Załącznik opisujący aktualny stan firmy zawiera takie informacje, jak:

• Przedmiot działalności firmy

• Aktualna pozycja firmy na rynku ( lokalnym, krajowym ) oraz główni dostawcy, odbiorcy i konkurenci

• Maszyny, urządzenia i inne aktywa firmy

• Bilans za ostatnie trzy lata lub od momentu rozpoczęcia działalności

• Aktualne sprawozdania finansowe

Załącznik drugiego typu powinien zawierać:

• Informację o przewidywanej wielkości sprzedaży, potwierdzone zamówieniami na wyroby i usługi lub zawartymi kontraktami eksportowymi

• Koszt inwestycji, harmonogram jej realizacji oraz strukturę nakładów finansowych

• Projekcje sprawozdań finansowych obejmujących cały okres kredytowania ( spłaty kredytu )

Banki, w zależności od regulacji wewnętrznych, mogą odstąpić od wymogu złożenia części informacji i dokumentów, gdy wnioskodawca jest stałym i dobrze znanym, w znaczeniu pozytywnym, klientem banku, a jego sytuacja ekonomiczno-finansowa oraz majątkowa jest znana oddziałowi i daje gwarancję spłaty zobowiązań.

Wniosek może także wymagać podania dodatkowych informacji, mających istotne znaczenie z punktu widzenia funkcjonowania i pozycji rynkowej firmy, Mogą to być dane o nawiązaniu współpracy z renomowaną firmą, wejściu w związki kooperacyjne, wdrożeniu nowej technologii, uzyskaniu normy międzynarodowej lub uzyskaniu znaku jakości dla produkowanego wyrobu.³

Praktyka kredytowa poszczególnych banków nie jest jednak tak jednorodna, jak możnaby było się spodziewać. Formularze wniosków kredytowych są bardzo różnorodne i zróżnicowane ze względu na bank oraz rodzaj i skalę kredytu.

Raz wnioski są bardzo uproszczone, innym razem przybierają formę bardzo szczegółowych, zawierającą pełną analizę ekonomiczno-finansową. Po przykrych doświadczeniach z minionych lat kredytowania banki mają tendencję do stawiania większych wymagań wobec wnioskodawców i w związku z tym gama wymaganych dokumentów jest coraz szersza. Wymóg przedstawienia dokumentów stanowiących podstawę prowadzenie działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę stał się w dzisiejszych czasach rzeczą powszechną. Wniosek kredytowy dodatkowo więc uzupełniają:

• Dokumenty dotyczące sytuacji prawnej firmy ( zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej, umowa spółki potwierdzona w Urzędzie Skarbowym, lub wyciąg z rejestru handlowego i akt notarialny )

• Zaświadczenie Urzędu Skarbowego o obrotach firmy i niezaleganiu z podatkiem

• Zaświadczenie ZUS o odprowadzaniu składek na ubezpieczenie społeczne

• Dokumenty potwierdzające tytuły własności nieruchomości ( akt własności, wyciąg z księgi wieczystej, umowa dzierżawy )

• Dokumenty potwierdzające możliwości zaopatrzeniowe firmy oraz zbyt jej wyrobów i usług

• Zawarte kontrakty na dostawy przedmiotu kredytu ( np. dotyczące zakupu maszyn i urządzeń, surowców i materiałów )

• Sprawozdania finansowe ( F – 01 i F – 02 )

• Inne dokumenty ( np. oświadczenie współmałżonka o zgodzie na zaciągnięcie kredytu )

Złożenie wniosku kredytowego zazwyczaj poprzedzone jest negocjacjami między inspektorem kredytowym a potencjalnym kredytobiorcą. W trakcie tych negocjacji są uzgadniane podstawowe postanowienia umowy kredytowej, takie jak oprocentowanie kredytu, jego wysokość, terminy spłaty i okres kredytowania, wysokość prowizji bankowej i rodzaje proponowanego zabezpieczenia kredytu. Z tego względu znaczący wpływ na korzystniejsze warunki kredytowania oraz samą możliwość zaciągnięcia kredytu ma przygotowanie się przez wnioskodawcę do negocjacji z bankiem. Na skutek takich negocjacji dobrze przygotowany do rozmów z bankiem właściciel lub reprezentant firmy może uzyskać dużo lepsze warunki kredytu niż osoba, która nie potrafi przedstawić i zaakcentować mocnych punktów przedsiębiorstwa.

Negocjator

Negocjator powinien wziąć pod uwagę zagadnienia, które są ważne z punktu widzenia banku:

• Podstawowe informacje o firmie i właścicielu ( forma organizacyjno – prawna, odpowiedzialny wspólnik, osoba zarządzająca, przygotowanie fachowe pracowników firmy, struktura organizacyjna firmy, profil działalności, możliwości sprzedaży )

• Dane o działalności firmy ( skala sprzedaży, udział eksportu, stan zamówień, przewidywany zysk, skład dłużników )

• Wizje rozwojowe firmy ( horyzont czasowy planów, zamierzenia inwestycyjne, przewidywane wdrożenia nowych wyrobów, sposoby finansowania )

• Inne informacje ( np. długoterminowe umowy z dostawcami i odbiorcami, powiązania z innymi przedsiębiorstwami, pozycja rynkowa, sytuacja konkurencji, kiedy odbyła się ostatnie weryfikacja bilansu ).⁴

Wobec małych i średnich przedsiębiorstw banki mogą prowadzić preferencyjną politykę kredytową. Stosownie do prawa działalności gospodarczej⁵ państwo stwarza korzystne warunki dla rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw, m. Im. Przez ułatwianie dostępu do środków finansowych pochodzących z kredytów i poręczeń kredytowych.

Definicje małego i średniego przedsiębiorcy zawiera art. 54 i 55 ustawy. Zgodnie z nimi „Za małego przedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w poprzednim roku obrotowym:

1. zatrudniał średniorocznie mniej niż 50 pracowników oraz

2. osiągał przychód netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 7 milionów EURO lub suma aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec roku obrotowego nie przekroczyła równowartości w złotych 5 milionów EURO”.

W następnym artykule zawarta jest definicja średniego przedsiębiorcy:

„Za średniego przedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, nie będącego małym przedsiębiorcą, który w poprzednim roku obrotowym:

1. zatrudniał średniorocznie mniej niż 250 pracowników oraz

2. osiągnął przychód netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nie przekraczający równowartości w złotych 40 milionów EURO lub suma aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec poprzedniego roku obrotowego nie przekroczyła równowartości w złotych 27 milionów EURO”.

Przed wypłatą kredytu, czyli jego wykorzystaniem przez kredytobiorcę, dochodzi do zawarcia umowy kredytowej na piśmie. Polskie prawo bankowe określa jej niezbędne elementy: strony umowy, kwota kredytu, termin lub terminy ( transze ) postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, terminy spłaty i oprocentowanie kredytu, wysokość prowizji. Ponadto umowa określa sposób wykorzystania kredytu, np. w formie przelania środków na rachunek bieżący, realizowanie zleceń na rzecz osób trzecich.