Znaczenie kredytów w działalności banku

Zgodnie z prawem bankowym, banki są jedynymi podmiotami życia gospodarczego, mającymi prawo udzielać kredytów. Kredytowanie to podstawowa działalność banku, będąca jego głównym obszarem aktywnej działalności, głównym źródłem dochodów i zysku, a także element pozwalający bankowi na osiąganie jego celów.

Rachunki zysków i strat banków wskazują wyraźnie, że najważniejszym źródłem ich dochodów jest kredyt. Jeśli pominiemy bardzo krótkie okresy przejściowe (np. lata 1990-1992), a w czasach bardziej odległych – okresy wojen i recesji, kredyty zawsze stanowiły podstawę finansową systemu bankowego, branego jako całość, zapewniały mu największe zyski. Oczywiście zawsze też były pewne banki, które czerpały gros zysków z innych typów działalności. Sytuacja w tym zakresie zmieniła się: w niektórych okresach szczególnie dochodową formą działalności banków mogły być np. operacje walutowe (w tym wymiana pieniądza), w innych – bankowość inwestycyjna bądź transfery. Niektóre banki wyspecjalizowały się w określonych rodzajach działalności, niektóre nawet zupełnie nie zajmują się kredytem. Na te banki przypada jednak tylko mała część sumy bilansowej i zysków osiąganych przez cały system bankowy.

Obserwujemy natomiast zjawisko zmiany struktury kredytowania w bankach, zwłaszcza ograniczenie roli kredytu dla bardzo dużych przedsiębiorstw. Można wskazać na czynniki, które bardzo silnie ograniczają rolę kredytu dla tych podmiotów, będących do niedawna najlepszymi klientami banków. Przedsiębiorstwa te wybierają oczywiście najtańszą formę pozyskiwania potrzebnych kapitałów. Przedsiębiorstwa zamiast zaciągać kredyt w banku, mogą emitować własne obligacje lub inne papiery wartościowe o charakterze zbliżonym do obligacji. Oprocentowanie takich papierów wartościowych jest niższe od oprocentowania kredytu, ale wyższe od oprocentowania depozytów w banku, w związku z czym znajdują one wielu nabywców, a równocześnie są chętnie emitowane. Zmniejszeniu roli w obsłudze kredytowej wielkich przedsiębiorstw towarzyszy większe zaangażowanie w stosunku do małych przedsiębiorstw, a przede wszystkim klientów indywidualnych.

Znaczenie kredytu dla systemu bankowego szybko rośnie i będzie jeszcze zwiększać się przez najbliższe lata. Zwiększa się zapotrzebowanie przedsiębiorstw na kredyt, a równocześnie – skłonność banków do udzielania kredytu. Stabilizacja gospodarki sprzyja inwestycjom, a te są w coraz większym stopniu finansowane przez kredyt. Z kolei banki obserwują malejącą dochodowość inwestycji w papiery wartościowe i po prostu uznają, że jeśli chcą nadal osiągać wysokie zyski, nie mają innego wyjścia niż szybki rozwój akcji kredytowej.

Statystyki kredytów początek lat 90-tych

Statystyki wskazują, że w latach 1993 – 2000 przeciętny udział środków obcych w bilansie polskich przedsiębiorstw wzrósł z około 40% di ponad 50%, a większość osiągniętego przyrostu przypada na kredyt. Zwiększyła się też ogólna masa kredytów dla ludności. Można spodziewać się, że ta tendencja będzie występowała także w najbliższych latach.

W skali całego polskiego systemu bankowego stan kredytów udzielonych na koniec 1999 roku wynosił około 163 mld zł. Ponieważ suma bilansowa wszystkich polskich banków wynosiła około 366 mld zł, udział kredytów w aktywach wynosił 45% (w porównaniu z 33% w 1995 roku). Potwierdza to fakt, że już obecnie kredyty odgrywają bardzo dużą rolę dla naszych banków.

Świadczą o tym także dalsze porównania. Kapitały własne polskich banków mogą być szacowane (według stanu na koniec 1999 roku) na 31 mld zł. Oznacza to, że udzielone kredyty są ponad pięciokrotnie wyższe od sumy kapitałów własnych.

Rola odgrywana przez kredyty w poszczególnych bankach nie jest jednakowa. Świadczy o tym poniższa tabela, w której porównana jest suma aktywów wybranych banków z sumą udzielonych kredytów.¹

Tablica 1. Udział kredytów w aktywach wybranych banków w 1999r.

banki	Suma aktywów w mln zł	Kredyty udzielone w mln zł	Udział (%)
PKO BP Bank Handlowy Pekao S.A. PBK Bank Ochrony Środowiska Kredyt Bank Invest Bank Bank Przemysłowy Bank Częstochowa	60892 19172 59734 17537 3941 14773 2089 722 196	26675 10161 26675 8912 2598 9009 1264 421 143	44 52 45 51 66 61 61 58 73

Źródło: opracowanie włąsne na podstawie:

Tablica pokazuje, iż w obu największych polskich bankach: PKO BP i Pekao S.A. udział procentowy kredytów w aktywach jest ciągle jeszcze niski. Nie mogąc odpowiednio rozszerzyć swojej akcji kredytowej, oba ta banki inwestują znaczne sumy w papierach wartościowych, a także lokują je w mniejszych bankach, a te z kolei wykorzystują je do udzielania kredytów. Jednak z drugiej strony banki te mają aktywa o największej wartości i udzielają kredytów nieporównywalnie więcej niż inne banki. W niektórych średnich i małych bankach polskich oraz w większości banków zagranicznych udział kredytów w aktywach jest bardzo wysoki, często przekracza 55, a nawet 60%. Wynika to z faktu, że kredyty przynoszą teraz znacznie większe dochody niż inne formy inwesytcji.

Przypisy: